گویش مادی البرزی، برجای مانده از عهد باستان - ساعت شیک

به گزارش ساعت شیک، حسن شاه محمدی، نویسنده و البرزپژوه نوشت: پژوهش ها نشان می دهد که حدود نیمی از زبان های زنده موجود در دنیا تا سال 2100 میلادی به کلی از بین خواهند رفت. این یک هشدار و زنگ خطری است برای کسانی که دغدغه حفظ و نگهداری میراث گرانبهای پیشینیان خود را دارند.

چنانکه امروزه با توسعه رسانه های ارتباط جمعی گویش های محلی به سرعت رو به فراموشی اند، به طوری که گفته می گردد هر دو هفته یکبار یک زبان در سطح دنیا می میرد.

زبان نخستین و مهمترین وسیله ارتباطی بین انسان ها از ابتدا تا کنون بوده، زبان و گویش اصالت و هویت ماست، لذا برای حفظ آن تحت هر شرایطی باید بکوشیم.

زبان شناسان زبان فارسی را به سه دوره تقسیم نموده اند که عبارتند از: زبان فارسی باستان، زبان فارسی میانه و زبان فارسی تازه. قدیمی ترین زبان، زبان فارسی باستان است که تا سال های 550 تا 330 قبل از میلاد رواج داشته است.

از میان زبان های متعدد ایرانی دوره باستان که همگی از زبان های کهن ایرانی به وجود آمده تنها چهار زبان اوستایی، مادی، سکائی و فارسی باستان به جای مانده است.

زبان مادی که از کهن ترین زبان هاست در مرکز و قسمتی از غرب ایران و در قلمرو قوم ماد رواج داشته که به همین دلیل زبان مادی گفته می گردد.

بنابراین گویش و زبان ما البرز نشینان در این خطه از کشور (مادی البرزی) به شمار میرود.

گویش مادی البرزی در حال حاضر گویشی زنده است و محدوده وسیعی از پهنه دامنه های جنوبی البرز مرکزی را به طول بیش از 250 کیلومتر و عرض 70 کیلومتر را شامل می گردد که مناطقی چون رودبار الموت، رودبار طالقان، رودبار برغان، رودبار ارنگه، رودبار قصران، رودبار دماوند و فیروز کوه را دربر می گیرد.

گویش مردم اصیل و کهن این منطقه از کشور که به لحاظ جغرافیایی شمال این سه استان یعنی (قزوین، البرز و تهران) را شامل می گردد چنانکه گفته شد، گویش (مادی البرزی) است که عاری از کلمات عربی و ترکی و دیگر زبان های رایج در این حوالی بوده است.

ضمناً گویش مردم بومی کرج مرکز استان البرز که اصطلاحاً گویش (کرجی) گفته می گردد برگرفته از همین گویش و زبان (مادی البرزی) است که به تمام بومیان منطقه که به این گویش تکلم می نمایند اطلاق می گردد. اما اگر ما در الموت هستیم می گویم گویش الموتی و اگر در طالقان هستیم گویش طالقانی و همین طور اگر در برغان، ارنگه، کلاک، کندر هستیم کندری و اگر در کن و جماران، لواسانات و دماوند هستیم گویش دماوندی می گوییم.

شایان ذکر است گویش ما مردم بومی استان البرز با دیگر همسایگان شمالی مان چون استان های مازندران و گیلان به لحاظ دستوری و واژگان لغات مشترکی داریم که می توانیم بگوییم یک مثلث سه ضلعی را تشکیل می دهد.

اگر (گویش و زبان و فرهنگ و آداب و رسوم) این منطقه طی قرن ها و هزاران سال دخل و تصرفی در آن صورت نگرفته به علت رشادت ها و مقاومت های مردم و وجود کوه های سر به فلک کشیده این دیار بوده که چون دژی محکم در برابر دشمنان داخلی و خارجی محافظت شده است.

قابل ذکر است در پهنه وسیعی از منطقه دشت استان البرز و ادامه آن دشت شهریار گویش شیرین ترکی ساوجبلاغی از قرن های پیش رواج داشته و همچنان تداوم دارد.

خوشبختانه در سال های اخیر تعدادی از اندیشمندان با ذوق و بومی اهل قلم این منطقه از کشورمان بخصوص استان البرز به طور تخصصی پیروز به جمع آوری واژه گان کهن و باستانی این دیار شده و آن را به رشته تحریر درآورده اند که جای قدردانی دارد.