فرونشست زمین؛ نگرانی ای که باید جدی گرفت - ساعت شیک

به گزارش ساعت شیک، فرونشست زمین یکی از چالش هایی است که در چند سال اخیر بسیاری از مناطق کشور منجمله اصفهان را تهدید می نماید و استاندار این استان تأکید دارد که مسوولان استان به شدت نگران این مشکل هستند و باید راه چاره های آن هرچه سریعتر اجرایی گردد.

به گزارش ساعت شیک به نقل از ایرنا، فرونشست عبارت است از فرورریزش و یا نشست سطح زمین که به علت های متفاوتی در مقیاس بزرگ روی می دهد و مهمترین عوامل آن در کشور، استفاده بی رویه از منابع آب زیرزمینی، نفت و گاز و توسعه کشاورزی عنوان شد و به نظر می آید خشکسالی یک دهه اخیر و برداشت بیش از حد مجاز از سفره های آب زیرزمینی این پدیده را تشدید نموده است.

استان اصفهان که در منطقه مرکزی و اقلیم نیمه خشک و خشک نهاده شده است در چند سال اخیر با این چالش روبرو شد و به گفته کارشناسان، پدیده فرونشست در این خطه خود را بیشتر در دشت مهیار، کاشان، حبیب آباد، سجزی، گلپایگان، داران، دامنه و مناطق شمال کلانشهر اصفهان نشان داده است.

چندی پیش، مدیر بخش زلزله و رانش زمین مرکز تحقیقات وزارت راه، مسکن و شهرسازی، شرایط کلانشهر اصفهان از نظر خطر فرونشست زمین را بحرانی اعلام نمود و گفت: فرونشست زمین در 405 دشت کشور از حد بحرانی عبور کرد با این حال در صورتی که قصد اولویت بندی مناطق فرونشست را داشته باشیم جنوب و جنوب غرب تهران تا منطقه شهریار اشتهار و ورامین و شهر اصفهان، مناطق بحرانی از نظر تاثیر این معضل بر زیرساخت های شهری، شریان های حیاتی و سامانه های حمل و نقل هستند که باید هر چه زودتر مورد توجه ویژه قرار بگیرند.

علی بیت اللهی اضافه نمود: در استان اصفهان در مناطقی از شهر و شمال شهر اصفهان فرونشست به یک معضل عمده تبدیل شده به طوری که در مجاورت فرودگاه و حتی در حاشیه استادیوم نقش دنیا شکاف های حاصل از فرونشست روی زمین خود را نمایان نموده و فرونشست برای این شهر یک خطر بسیار جدی است.

رییس سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور گفت: پدیده فرونشست زمین در استان اصفهان موجب تخریب زیرساخت های منطقه به صورت اساسی می گردد.

علیرضا شهیدی با تأکید بر اینکه فرونشست زمین، زلزله خاموش است که اثرات مخربی بر ساختمان ها، راه ها و زیرساخت ها دارد و می تواند موجب افزایش عملکرد تخریبی یک زلزله کوچک در حد زمین لرزه ای بزرگ باشد، اظهارداشت: اگر پدیده فرونشست زمین در استان اصفهان به صورت جدی آنالیز و از آن پیشگیری نگردد در آینده نه چندان دور تمام استان را فرا می گیرد.

یک عضو هیات علمی دانشکده کشاورزی دانشگاه صنعتی اصفهان نیز با بیان اینکه فرونشست زمین در کمین کلانشهر اصفهان است، گفت: منطقه تحت تاثیر فرونشست زمین شامل محدوده مشترک شهرستان های خمینی شهر، شاهین شهر، برخوار، فلاورجان، اصفهان، لنجان و نجف آباد با وسعت تقریبی هزار و 800 کیلومتر مربع و دارای بیشترین نرخ فرونشست تا 12.5 سانتی متر در سال است که شامل 203 روستا و مراکز جمعیتی مهم می گردد.

علی یوسفی افزود: خطوط انتقال نیرو به طول حدود 500 کیلومتر، خط راه آهن اصفهان- یزد به طول 70 کیلومتر و فرودگاه بین المللی شهیدبهشتی اصفهان در محدوده فرونشست نهاده شده است.

مدیرعامل شرکت آب منطقه ای استان اصفهان نیز افت شدید آب های زیرزمینی در استان اصفهان را دلیل اصلی فرونشست زمین خواند و با اشاره به وجود 27 محدوده ممنوعه در این خطه گفت: دهق- علویجه، کوهپایه- سگزی، میمه، نجف آباد، اصفهان- برخوار، مورچه خورت و دشت مهیار شهرضا به شدت افت سطح آب زیرزمینی دارند.

به گفته مسعود میرمحمد صادقی، دشت مهیار شاقتصادی در 35 سال گذشته 46.69 متر و در شهر دامنه 40 متر افت سطح آب زیرزمینی داشت.

وی با بیان اینکه فرونشست زمین به طور عمده در ناحیه مرکزی استان به ویژه در رهنان، خمینی شهر و برخوار وجود دارد، توضیح داد: راران در منطقه خوراسگان اصفهان سالانه تا 14 سانتی متر فرونشست زمین دارد و این پدیده در فرودگاه شهید بهشتی دیده می گردد.

میرمحمد صادقی اظهار داشت: در دشت دامنه استفاده از آب های زیرزمینی به شدت افزایش یافته و منازل و ساختمان ها دچار مشکل شده و مردم به دنبال جابجایی محل زندگی خود هستند.

رییس سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور، یکی از دلایل فرونشست زمین را بهره برداری بیش از حد از سفره های آب زیرزمینی است خواند و گفت: 80 تا 90 درصد آب مصرفی کشور مربوط به بخش کشاورزی است که باید برای کاهش مصرف آب در این بخش اقدامات لازم مانند اصلاح الگوی کشت صورت پذیرد.

شهیدی با بیان اینکه 6 درصد آب مصرفی کشور در بخش صنعت و چهار درصد آن در بخش شرب خانگی صرف می گردد، توضیح داد: با وجود همه اقدام های اجرا شده برای اصلاح الگوی مصرف توسط مردم ولی به دلیل سهم کم بخش شرب، این راهکارها برای کاهش مصرف ذخایر آب زیرزمینی چندان موثر نیست.

به گفته رئیس سازمان زمین شناسی کشور، ضروری است بر روی یک سری مسائل به صورت اضطراری سرمایه گذاری گردد تا بتوان در آینده تغییری در بحث بحران آب داشته باشیم در غیر این صورت تا 15 سال آینده در غرب استان اصفهان نیز پدیده فرونشست زمین را خواهیم داشت.

حال در این پیوند، استاندار اصفهان تأکید کرد که مدیریت این استان نگرانی بسیاری درباره خطر فرونشست زمین در این خطه دارد و باید راهکار های آن هرچه سریعتر اجرایی گردد.

عباس رضایی اضافه نمود: درمان این معضل، تسریع در اجرای طرح های انتقال آب و مسائل آبی استان است تا شرایط از این که هست، بدتر نگردد.

در حالی که استاندار اصفهان بر پیگیری طرح های انتقال آب تأکید می نماید، این استان چند طرح نیمه تمام و راهبردی در این زمینه دارد که از مهمترین آنها می توان به سد و تونل سوم کوهرنگ، آبرسانی به اصفهان بزرگ (تونل گلاب 2) و تونل بهشت آباد اشاره نمود.

عملیات اجرایی تونل سوم کوهرنگ در سال 1377 با هدف تامین آب به میزان حدود 255 میلیون مترمکعب در سال برای تامین بخشی از کمبود آب منطقه مرکزی ایران شروع و قرارداد ساخت سد سوم کوهرنگ در سال 1389 منعقد شد و قرار بود سال 93 به بهره برداری برسد اما پیشرفت فیزیکی کنونی طرح کمتر از 20 درصد است.

عملیات ساخت تونل سوم کوهرنگ مراحل انتهای خود را طی می نماید اما عملیات اجرایی سد مخزنی این تونل در چند سال اخیر به دلیل مشکلاتی از جمله منابع اقتصادی متوقف مانده بود.

حال استاندار اصفهان از اتمام عملیات اجرایی تونل سوم کوهرنگ در آینده نزدیک اطلاع داد و گفت: شایسته بود این طرح چند سال گذشته به طور کامل اجرا می شد اما به دلایل متعدد فعال نبود و امیدواریم 22 بهمن سال جاری طرح تونل آن انتها یابد.

رضایی با بیان اینکه تونل و سد سوم کوهرنگ، یکی از طرح های بزرگ انتقال آب برای تامین آب آشامیدنی اصفهان است، اظهارداشت: عملیات اجرایی سد تونل سوم کوهرنگ از اسفند پارسال مجدد کلید خورد و پیشرفت خوبی دارد و امید است تا یک ماه آینده خاکبرداری از سد انجام گردد.

استاندار اصفهان اظهار امیدواری کرد که تا انتها دولت دوازدهم، سد سوم کوهرنگ وارد مدار فعالیت گردد.

با توجه به چالش بزرگ کمبود منابع آبی و خشکسالی های اخیر، طرح های دیگری نیز برای تامین آب در سال های گذشته تعریف شد که از آن جمله می توان به سامانه دوم آبرسانی اشاره نمود که از جمله طرح هایی است که با پیگیری استانداری، مجدد در دستور کار نهاده شد.

طرح سامانه دوم آبرسانی اصفهان شامل تونل انتقال آب و تصفیه خانه موسوم به گلاب 2 است و به عنوان طرح توسعه آبرسانی به 14شهرستان استان اصفهان به طول 27 کیلومتر، آب دریاچه سد زاینده رود را به تصفیه خانه انتقال می دهد.

استاندار اصفهان در این زمینه گفت: این طرح مقداری آب را به سمت اصفهان منتقل می نماید و با وجود فعال شدن هنوز به آن صورت شکل کارگاهی به خود نگرفته است.

وی با اشاره به اینکه تا کنون پیروز به دریافت مجوز از سازمان برنامه و بودجه کشور برای یافتن سرمایه گذار جهت اجرای این طرح شدیم، توضیح داد: اینکه آیا بتوانیم با این شرایط سرمایه گذار پیدا کنیم در حال آنالیز است و امیدواریم تا عید نوروز آینده بتوانیم این کار را انجام دهیم.

طرح انتقال آب از بهشت آباد به فلات مرکزی ایران نیز در سال 1384 کد اجرایی خورد و هدف آن، تأمین آب آشامیدنی بر اساس پیش بینی جمعیتی برای استان های اصفهان، کرمان و یزد است، حجم آب انتقالی طرح مذکور در صورت تکمیل در مجموع 580 میلیون متر مکعب خواهد بود که 250 میلیون مترمکعب آن برای اصفهان، 180 میلیون متر مکعب برای کرمان و 150 میلیون متر مکعب برای یزد اختصاص خواهد یافت که این ارقام به صورت مصوبه قانونی ابلاغ شده است.

بر اساس آخرین اطلاعات و اخبار، این طرح در زمان حاضر متوقف است.

برطرف تهدید فرونشست زمین نیازمند مشارکت مردم و همه بخش هاست

استاندار اصفهان با تأکید بر اینکه باید همیشه طرح های آبی استان را به عنوان راهکار اساسی برای برطرف تهدید فرونشست زمین پیگیری کرد، گفت: ضروری است مردم و همه بخش ها نیز مشارکت بیشتری در این زمینه داشته باشند زیرا برای ما جنبه حیاتی دارد.

استاندار اصفهان پیش از این در جلسه ای با حضور رئیس سازمان زمین شناسی کشور از این نهاد خواست که با اختصاص اعتبار ویژه برای مطالعه، اجرایی شدن طرح های تعادل بخشی آب های زیرزمینی و طرح های پایش فرونشست و گرد و غبار در این استان توجه خاص داشته باشد.

رضایی اضافه نمود: آب منطقه ای اصفهان نسبت به اجرای طرح تعادل بخشی همچنان همت ویژه دارد و با توجه به نصب کنتورهای هوشمند بر چاه ها در بالادست و پایین دست رود می تواند یاری شایانی باشد ولی هزینه این کنتورها بالاست و بعضی از کشاورزان توان اقتصادی ندارند.

وی با بیان اینکه دولت و مجلس باید در زمینه کاهش قیمت کنتورهای هوشمند یاری کند اظهارداشت: انسداد چاه های غیرمجاز باید با قدرت و شدت ادامه یابد البته دستگاه قضایی در این زمینه همکاری های لازم را دارد.

به گفته مسوولان آب منطقه ای اصفهان، 42 هزار و 309 حلقه چاه مجاز و 17 هزار و 612 حلقه چاه غیرمجاز در استان وجود دارد که 9 هزار و 823 حلقه چاه غیرمجاز اکنون فعال هستند و مابقی فعالیت ندارند، در چندسال اخیر پنج هزار حلقه چاه مسدود و سه هزار 900 کنتور هوشمند و 933 کنتور الکترومغناطیس روی چاه ها نصب شده است.

استاندار اصفهان همچنین تأکید کرد: اصلاح الگوی کشت باید فرهنگسازی و آموزش داده گردد، رعایت اقتصاد کشاورزی در دستور کار جهاد کشاورزی استان قرار بگیرد و منابع طبیعی در راستای بیابان زدایی و مالچ پاشی اقدامات لازم را انجام دهد.

وی شهرداری ها، سازمان نظام مهندسی، راه و شهرسازی و فرودگاه را به رعایت اصول ایمن سازی راه ها، ساختمان ها و مزارع در مقابل اثرات فرونشست فراخواند و توضیح داد: فرمانداران به وسیله دستگاه های اجرایی تابعه خود نسبت به پایش و اجرایی کردن طرح های مصرف بهینه آب اقدام جدی صورت دهند.

اصفهان با حدود 107 هزار کیلومتر مربع وسعت و پنج میلیون و 200 هزار نفر جمعیت در سال های گذشته با مشکلاتی مانند خشکسالی، تامین آب آشامیدنی، کشاورزی و صنعت، فصلی شدن رودخانه زاینده رود، فرونشست زمینه و آلودگی هوا روبرو شده است.